لاجوَرد (Lapis lazuli) سنگی آبی‌رنگ است که در ترکیب شیمیایی خود شامل فسفات های آبدار طبیعی آلومینیوم، آهن، منیزیم و کلسیم می باشد. به عبارتی ترکیبی از لازورایت، کلسایت، پیریت، هورنبلاند ، اوگیت و دایپوسیت می باشد. این سنگ به خاطر سختی و رنگ آبی خوش رنگ خود یعنی لاجوردی، در جواهرسازی به عنوان نگین، مجسمه‌سازی و از پودر آن در میناکاری و نقاشی کاربرد بسیاری دارد.
لاجورد یا لاژورد همان سنگ ارمنى یا گل ارمنى می باشد و به زبان سرخپوستى huinzo، خوانده می شود. واژه لازور برگرفته از واژه فارسى باستان لاژورد که به عربى لاجورد آمده و از عربى وارد زبان‌هاى دیگر شده، می باشد. در زبان فارسى براى آسمان و آسمانى رنگ استفاده می شود. سیستم کریستالى لاجورد مکعبى، داراى سختى 5-6، وزن مخصوص آن 3-2.5 می باشد. به صورت نیمه شفاف و جلاى شیشه‌اى تا چرب مشاهده می گردد. این سنگ قیمتی دارای طیف رنگی زیبایی از رنگ آبى متمایل به آبى سبز تا آبى ارغوانى سیر می باشد. رنگ ایده‌آل آن آبى سیر با عمق و شدت فوق‌العاده ایست.
کیفیت لاجورد افغانستان در سراسر دنیا بی همتاست و گنجی جهانی به شمار می رود. بر اساس شواهد موجود، بهره‌بردارى از معادن لاجورد بدخشان در این کشور، برای اولین بار به بیش از 6500 سال قبل باز می گردد که قدیمى‌ترین تجارت معروف سنگ‌هاى قیمتى جهان محسوب می شود.
لاجوردهاى پیدا شده در اهرام داشور مصر (Dashour)، قدیمى‌ترین سند اثبات شده و معتبر تجارت سنگ‌هاى قیمتى بین مصر و افغانستان می باشد که متعلق به بیش از 4400 سال قبل است. در میان سنگ‌های آبى شناخته شده در باستان، لاجورد بالاترین ارزش را داشته، این سنگ در اوایل قرون وسطى به لاجورد معروف گردید.
بنابر شواهد موجود از باستان شناسان، لاجورد اولین سنگ استخراج شده توسط بشر می باشد. لاجورد از منطقه تولید در بدخشان شهرت یافت. جغرافیدانان عرب در قرن دهم میلادى، از بدخشان به عنوان سرزمینى غنى از چراگاه و کوهستان‌هایی مملو از لاجورد و یاقوت یاد کرده اند. سه قرن بعد، مارکوپولو در سال 1271 میلادى مقادیری از لاجورد بدخشان را به اروپا برده است.
بدخشان با بیش از 3220 کیلومتر فاصله از مصر، منبع لاجورد براى تمدن‌هاى قدیم مصر، بابل، یونان و روم به شمار می رفته است. در مصر باستان هیچ سنگ قیمتى به اندازه لاجورد ارزشمند نبوده است.
حفارى در نغدا که قدیمى ترین سلسله مصریان بوده (3100-3300 قبل از میلاد)، اولین موارد استفاده مصریان از لاجورد را به عنوان سنگ زینتى در جواهرات هویدا کرد. در سواحل رود نیل، مجسمه‌هایى از لاجورد وجود داشته است. این سنگ در میان اشیاى قیمتى به عنوان خراج به فراعنه نیز پرداخت مى‌شد. در مجسمه طلای فرعون و نفرتیتی در قسمت چشم از این سنگ کار شده است. مصریان باستان این سنگ را به صورت پودر، برای مواد آرایشی و نقاشان برای ایجاد رنگ آبی در نقاشی‌های خود به کار می بردند.
دانه‌هاى لاجورد در دفینه‌هاى نوسنگى در مهرگار پاکستان و آسیاى مرکزى یافت شده است. 3500 سال قبل از میلاد، تجارت لاجورد میان بین‌النهرین و بدخشان به صورت قرارداد، انجام می گرفته است.
این گوهرسنگ بیش از سایر سنگ‌هاى قیمتى، به طرز چشمگیرى در صنایع دستى فرهنگ‌هاى باستانى به چشم می خورد. استفاده وسیع لاجورد در ساخت شانه، روکش ابزار، چوگان، صفحات بازى، جام‌ها، شاخ و ریش مجسمه حیوانات و انسان، دسته‌هاى خنجر و طلسم‌ها کاملاً آشکار است. در یک محوطه باستان‌شناسى در بین‌النهرین مربوط به 2 تا 3 هزار سال قبل از میلاد، آویزه‌هایى از لاجورد تراش داده شده مشاهده شده است. تزئین قصر داریوش در شوش با سنگ لاجورد نمونه ای از بکارگیری این سنگ زیباست(522-466 ق-م).
برای مشاهده وخرید سنگ قیمتی لاجورد اینجا کلیک نمایید
زمین‌شناسان، 9 منطقه استخراج سنگ لاجورد را معرفی کرده اند که مهم‌ترین آنها معادن چیلمک، شق دره، استورمبى و سرسنگ می باشد و از ارتفاعى بین 1830 تا 5180 متر برخوردار هستند. از این چهار معدن امروزه تنها معدن سرسنگ مورد بهره‌بردارى و در بازارهاى خرید و فروش سنگ‌هاى قیمتى شهرت بسیار دارد.
بهترین رنگ آن آبی مایل به بنفش با هاله متوسط تا تاریک و با غلظت رنگ زیاد می باشد. در نوع مرغوب آن کریستال‌های کلسایت قابل مشاهده نبوده و ممکن است حاوی نقاط طلایی رنگ پایرایت باشند. لاجوردهای کم ارزش دارای رنگی متمایل به سبز و جلای مات هستند و کریستال‌های سفید کلسایت در آنها دیده می شود.
نوع ارزشمند این سنگ در بازارهای جهانی عبارتند از:
Persian یا Afghan: رنگ آن آبی مایل به بنفش بوده و دارای هاله متوسط تا زیاد و حاوی مقدار کمی پایرایت و فاقد کلسیت می‌باشند.
Russian یا Siberian: دارای درجات مختلف رنگ آبی با غلظت‌های مختلف می‌باشد. حاوی پایرایت بوده و گاهی کلسیت نیز در آن مشاهده می گردد.
Chilean: دارای نقاطی سبز رنگ بوده و حاوی کریستال‌های سفید کلسیت به صورت شجره می‌باشد.
برشهای این سنگ اغلب به صورت دامله، کروی و تخت می باشد. از این سنگ به غیر از جواهرات در ساخت کاسه‌های تزئینی، دسته چاقو، مجسمه، مهره شطرنج و ... نیز استفاده می‌شود.
عمل بهسازی در این سنگ معمول بوده ولی چندان ثبات ندارد و نمونه‌های بهسازی شده دارای ارزش پایین‌تری نسبت به نمونه‌های طبیعی آن هستند.
یکی از بهترین روش‌های بهسازی این سنگ قیمتی، رنگ کردن آنهاست که با این عمل رنگ سنگ تقویت شده و باعث پنهان شدن کریستال‌های سفید رنگ کلسیت می گردد. با استفاده از آستون یا الکل می‌توان رنگ پوششی آن را به راحتی پاک کرد. بنابراین جهت جلوگیری از این مورد، در برخی مواقع سطح سنگ را با استفاده از موم یا پلاستیک پوشش می دهند.
در روش‌های دیگر لاجوردهای رنگ نشده را در موم یا روغن می گذارند که این مواد به داخل سنگ نفوذ می کند و موجب افزایش جلا و بهبود رنگ آن می‌گردد.
سایر مقالات
سنگ خون چیست؟
خواص سنگ زمرد و ویژگی های آن
نام شما :*
ایمیل :
نظر شما : *